آشنایی با فضیلت روز «دحوالارض» و اعمال آن | روزی که زمین به انسان هدیه شد

حمیده ذاکری | شهرآرانیوز؛ گفته شده است در چنین روزی، اولین خشکی‌های زمین که به‌طور کامل زیر آب بود، در محل کعبه نمایان شد. برای این روز آداب و اعمال بسیاری ذکر شده است. برای پاسداشت این روز عظیم باید از شأن آن آگاهی داشت که آگاهى از نعمت و کم‌وکیف آن، اولین مرتبه شکرگزاری است؛ همان‌گونه که در روایات بر این مطلب تأکید و در علم اخلاق، ثابت شده است. در ادامه به جایگاه روز دحوالارض درمیان آیات و روایات و آداب و اعمال آن اشاره می‌کنیم.

دحوالارض؛ روز رحمت

در روایات زیادى آمده است که در بیست‌وپنجم ذى‌القعده، کعبه نصب شده، زمین گسترده شده، آدم (ع) هبوط کرده است، حضرت ابراهیم خلیل‌ا... (ع) و حضرت عیسى (ع) متولد شده‌اند و رحمت خداوند در زمین گسترده شده است. امیرالمؤمنین (ع) فرموده‌اند: «اولین رحمتى که از آسمان به زمین نازل شد، در بیست‌وپنجم ذى‌القعده بود. در این روز ۱۰۰ هزار رحمت نازل مى‌شود که ۹۹ هزار تاى آن براى روزه‌داران این روز و عبادت‌کنندگان این شب خواهد بود».

نعمت پیدایش و گسترش زمین‌

برای شکرگزاری احتیاج به دلایل بزرگ نیست. آسمان بالای سرمان و آبی که از آن سیراب می‌شویم، هرکدام به خودی‌خود عظیم و شگفت‌آورند؛ روزی که خدای متعال زمین را گسترانید و خاکی که بر آن زندگی می‌کنیم شکل گرفت، مناسبت خوبی است برای یادآوری نعماتی که فراموش می‌کنیم، از بس بدیهی‌اند. در کتاب «اقبال»، اشاره شده است که خداى متعال در روز دحوالارض، زمین را براى سکونت و زندگى انسان‌ها آفرید. با این نگاه، فرموده خداوند را بهتر درک مى‌کنیم: «شمار لشکریان پروردگارت را به‌جز خود او فردی نمى‌داند». برپایه این آیات، انسان مراقب در روز «دحوالارض؛ گسترش زمین» بر خود لازم مى‌بیند که برای تمام این نعمت‌ها شکرگزارى کند.

نعمت نصب کعبه

به‌طور خلاصه درباره نعمت نصب کعبه مى‌توان گفت خداوند متعال، انسان را از خاک آفرید و او را به دیدار و پناه خود دعوت فرمود. قرب به خدا و پناه او نیز نصیب افرادی می‌شود که او را خالصانه بپرستند و در بعضی تفاسیر عرفانی، بهجت و شادی قرب الی‌ا... مساوی سرور و بهشت تلقی می‌شود. اینکه انسان در تاریکی‌هاى عالم طبیعت و اسارت در کره خاکى و میان آب و گل، به این مراتب از قرب الهی دسترسى ندارد، مبنایی برای تلاش انسان به‌منظور کسب آگاهی و معرفت الهی است.

خداوند عالم به انسان کعبه مکرمه را داد؛ مکانى که خداوند، آن را بزرگ قرار داد و آن را خانه خود نامید و آن را زیارتگاه زائرانش و طالبان حضرتش قرار داد تا بر گرد آن چرخیده، زیارتش کنند. براى این زیارت نیز عبادت‌هایى مقرر فرموده است که تمام آن‌ها باعث پرواز از عالم خاکى به عالم ملکوت می‌شود. به‌عبارت دیگر، این عبادت‌ها، عبادت‌کننده را آماده زیارت کعبه حقیقى مى کند که درباره آن در روایت آمده است: «زمین و آسمانم، گنجایش من را ندارد، بلکه قلب بنده مؤمنم، گنجایش مرا دارد».

روز ظهور صاحب‌الزمان (عج)

انتظار موعود در همه ادیان آسمانی از مظاهر لطف و شفقت الهی به انسان ستمدیده است؛ انسانی که درپی دستیابی به شناخت خداوند و نزدیک شدن به اوست. با ظهور صاحب‌الامر (عج) آنچه در تاریکی‌های جهل پنهان شده است، نمایان و حق و عدالت در زمین گستره می‌شود. در روایت ذکر شده است: «در این روز (دحوالارض) حضرت قائم (عج) قیام خواهد کرد». این روایت به شأن عظیم این روز برای ما اشاره می‌کند. منتظران حضرت مهدی (عج) با اشتیاق و امیدواری، هرسال این روز را چشم می‌کشند، باشد که چشمشان به جمال مبارک حضرت روشن شود.

اعمال شب و روز دحوالارض

توبه کنیم

همه ما دچار نقصان‌ها و کم‌وکاستی‌های زیادی در زندگی خود هستیم که شرط انسان بودن را تعقل و اشتباهات انسان می‌دانند. خداوند در قرآن کریم فرموده است: «اى بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده‌‏اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را می‏‌آمرزد؛ زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است».

برای تحقق توبه، بهتر است چهار شرط را رعایت کنیم:
الف: پشیمانی و ندامت قلبی و واقعی که البته بهتر آن است که با استغفار زبانی نیز همراه شود.
ب: عزم و تصمیم جدی و حقیقی بر بازنگشتن به‌سوی گناه و معصیت.
ج: جبران حقوق الهی درباره محرمات و ترک واجباتی که قضا و کفاره به‌دنبال دارد؛ مثل نماز و روزه.
د: جبران حقوقی که از مردم فوت شده است؛ چه خسارت‌های مادی و چه خسارت‌های معنوی مانند آن.

خدای متعال را یاد کنیم

بی‌تردید یاد کردن از خداوند متعال، احتیاج به اتفاقات فوق‌العاده ندارد، ولی بعضی روز‌ها آن‌قدر برای ما مهم هستند که باید بیشتر از روز‌های دیگر در آن‌ها لب به ذکر خداوند بگشاییم. در شأن روز دحوالارض بسیار گفتیم. امروز با هر گام خود به تسبیح و بزرگی خداوند اعتراف کنیم و بزرگی و قدرت او را بستاییم.

مطهر باشیم

در بسیاری از ایام مبارک، به پاک بودن و غسل کردن توصیه شده است. با نگاهی به آیات و روایات در توصیه مکرر به این امر، به جایگاه ویژه پاکیزگی در اسلام پی می‌بریم. روزی که خداوند، نعمت گسترش زمین را بر جهانیان عرضه داشت، برای تک‌تک افراد بشر ویژه است، پس چه بهتر که با تنی پاک و قدمی مطهر بر زمین گام نهیم؛ زمینی که در زیر پای ما گسترده شده است.

نماز بخوانیم

روایت شده است پیش از ظهر، دو رکعت نماز با یک‌بار حمد و پنج‌بار سوره‌های شمس و ضحى بخوانیم و بعد از سلام نماز این ذکر را بگوییم: «لا حول و لا قوه الا بالله العلى العظیم» و بعد از اتمام نماز، دعا کرده، بگوییم: «یا مقیل العثرات أقلنی عثرتی. یا مجیب الدّعوات أجب دعوتی. یا سامع الأصوات اسمع صوتی و ارحمنی و تجاوز عن سیّئاتی و ما عندی، یا ذا الجلال و الإکرام!»

دعا بخوانیم

پیامبر اکرم (ص) بیان کرده‌اند: «در شب بیست‌وپنجم ماه ذى‌القعده، حق‌تعالى به‌سوى بندگان مؤمن خود نظر رحمت مى‌کند؛ هرکه آن شب را به عبادت به‌سر آورد، ثواب صد عابد به او عطا مى‌کند که در یک چشم‌برهم‌زدن معصیت خدا نکرده باشد و، چون نصف شب بگذرد، شروع کن به عبادت و نماز و...». مستحب است دعایى را که اول آن «یا داحى الکعبه» است نیز بخوانیم؛ دعایى که در کتاب «مصباح» آمده‌است.

روزه بگیریم

از حسن‌بن‌على وشّاء روایت شده است: «من کودک بودم که با پدرم در شب بیست‌وپنجم ماه ذی‌القعده، در خدمت حضرت رضا (ع) شام خوردیم. حضرت فرمودند: امشب حضرت ابراهیم (ع) و حضرت عیسى (ع) متولد شده‌اند و زمین از زیر کعبه پهن شده است، پس هرکه روزش را روزه بدارد، چنان باشد که شصت ماه روزه داشته است».

امام‌رضا (ع) را زیارت کنیم

در مناسبت‌های مختلف، زیارت بعضی ائمه‌اطهار (ع) توصیه شده است، اما باید خدای بزرگ را شاکر باشیم که از مجاوران حضرت شمس‌الشموس (ع) هستیم و می‌توانیم در این روز مبارک به زیارت ایشان برویم. میرداماد در «رساله اربعه ایام» خود، در بیان اعمال روز دحوالارض بیان کرده است: «زیارت امام‌رضا (ع) در این روز، افضل اعمال مستحب و مؤکدترین آداب است».